دکتر متخصص ارتوپد یا دکتر استخوان و مفاصل فردی است که باتوجه به علایم بیمار که بیشتر شامل درد می‌شود، تلاش می‌کند مشکل را شناسایی و آن را درمان کند. به‌طورکلی، ارتوپدی شاخه‌ای از علم جراحی است، اما این به آن معنا نیست که وظیفه دکتر متخصص ارتوپد تنها جراحی کردن باشد. به هنگام بروز یک مشکل در هر قسمت از سیستم حرکتی، پزشک ابتدا تلاش می‌کند با روش‌هایی غیر از جراحی، مثل حرکت‌درمانی، فیزیوتراپی یا با استفاده از دارو مشکل را برطرف کند. در شرایطی که این روش‌ها موثر نبودند، آنگاه متخصص اقدام به جراحی می‌کند. مشکلات حرکتی اغلب در ناحیه دست، زانو، کمر، گردن و لگن اتفاق می‌افتد. مشکلات در سیستم حرکتی بدن انسان بیشتر به علت بالا رفتن سن، صدمات ورزشی، تومورها و مشکلات مادرزادی بروز می‌کنند. در این مطلب به شرح مهارت‌ها و وظایف پزشک ارتوپد و نقش او در حل این مشکلات می‌پردازیم.
حیطه وظایف و مهارت‌های دکتر متخصص ارتوپد
برای آنکه بدانیم پزشک ارتوپد چه وظایفی دارد ابتدا بهتر است با سیستم حرکتی بدن انسان آشنا شویم. این سیستم شامل شبکه وسیعی از اعصاب، استخوان‌ها، مفاصل، ماهیچه‌ها و تمام بخش‌های درگیر در این نواحی می‌شود، یعنی هر قسمت از بدن که به نوعی در حرکت اندام انسان نقش دارد شامل سیستم حرکتی می‌شود. ایجاد مشکل در هریک از این نواحی در مرحله اول با درد همراه است. بنابراین، بیمار با درد یا سایر علایم نظیر ورم مفاصل، شکستگی، در رفتگی، پارگی برخی بافت‌ها مثل تاندون و مشکلاتی نظیر آن به پزشک ارتوپد مراجعه می‌کند. چنانچه آسیب‌دیدگی مشخص باشد، مثل شکستگی استخوان، اقدامات لازم جهت درمان صورت می‌گیرد. اما اگر بیمار تنها با درد به پزشک مراجعه کرده باشد، پزشک با معاینه بدن بیمار و گرفتن اطلاعاتی از فعالیت‌های او تلاش می‌کند منشا درد را شناسایی کند.
درمان‌های غیر جراحی در حیطه ارتوپدی
توانبخشی
در شاخه توانبخشی پزشک متخصص ارتوپد به فرد توانخواه کمک می‌کند توانایی حرکتی از دست رفته خود را باز یابد. این مشکلات می‌توانند به صورت مادرزادی ایجاد شده باشند یا در اثر ضربه، سکته مغزی و... . در تمرینات توانبخشی، پزشک با شناسایی و بررسی دقیق وضعیت بیمار با محدودیت‌ها و توانایی‌های او آشنا می‌شود و سپس با انجام یک سری تمرینات حرکتی به بیمار کمک می‌کند رفته‌رفته توان سیستم حرکتی خود را بهبود بخشد. در تمرینات توانبخشی، پزشک گاهی از وسایل ورزشی، از یک توپ ساده گرفته تا دستگاه‌های پیچیده استفاده می‌کند، گاهی نیز تمرینات به صورت کاملا سبک و بدون هیچ وسیله‌ای انجام می‌شود.
کاردرمانی
کاردرمانی خود شاخه‌ای از توانبخشی و در زمینه ارتوپدی است. در این روش درمان، کاردرمان سعی می‌کند تا با تمرکز بر فعالیت‌های روزمره بیمار توانایی از دست رفته را به او برگرداند. کاردرمانی بر روی گروه‌های مختلف، مانند سالمندان، افراد کم‌توان ذهنی، و حتی افراد دچار اختلالات روانی صورت می‌گیرد.
استفاده از دارو
چنانچه روش‌های مختلف توانبخشی ثمربخش نبود، پزشک متخصص ارتوپد می‌تواند برای بیمار دارو تجویز کند. دارو گاهی در کنار تمرینات توانبخشی و به منظور تسریع روند درمان نیز تجویز می‌شود. داروهایی که در این زمینه تجویز می‌شود گاهی باعث باعث ترمیم بافت آسیب دیده می‌شوند، مانند آنچه که در آسیب‌دیدگی‌های سبک تاندون یا آسیب‌دیدگی مفاصل رخ می‌دهد. گاهی داروهای تجویز شده موجب تقویت بافت‌های محافظ و نگهدارنده می‌شوند، مانند آسیب‌دیدگی‌های دیسک کمر که به کمک دارو و البته باز هم تمرینات توانبخشی، سعی به تقویت عضلات اطراف این ناحیه می‌شود.
انواع جراحی‌های ارتوپدی
همانطور که دیده شد درمان‌های ارتوپدی تنها به جراحی ختم نمی‌شود، در حقیقیت می‌توان گفت جراحی یکی از معدود درمان‌هایی است که پزشک متخصص ارتوپد آن را انجام می‌دهد و اغلب این روش، آخرین گزینه درمان است. اما اگر شرایط به انجام جراحی رسید، این جراحی‌ها به چه صورت و در چه نواحی قابل انجام هستند؟
ترمیم شکستی و دررفتگی استخوان و مفاصل
یکی از رایج‌ترین مشکلات ارتوپدی شکستگی استخوان است. پزشک به منظور ترمیم استخوان آسیب‌دیده، بسته به شدت آسیب‌دیدگی می‌تواند جراحی بسته یا باز انجام دهد. در این صورت استخوان یا مفصل به جای خود برگردانده می‌شود و با گچ یا آتل وضعیت استخوان به صورت ثابت نگه داشته می‌شود تا ترمیم صورت گیرد.
عمل جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو از عمل‌های رایجی است که در صورت آسیب دیدن مفصل زانو متخصص ارتوپد تصمیم به تعویض آن می‌گیرد. معمول‌ترین این آسیب‌دیدگی‌ها، ساییدگی مفصل بر اثر بالا رفتن سن است. پزشک متخصص ارتوپد در این شرایط مفصل آسیب‌دیده را خارج و یک مفصل مصنوعی در بدن بیمار قرار می‌دهد.
آرتروسکوپی
آرتروسکوپی روشی است که پزشک از آن هم برای درمان و هم معاینه بیمار استفاده می‌کند. در این روش، پزشک با ایجاد سوراخ بر پوست بیمار لوله‌ای بسیار باریک را به درون مفصل بیمار می‌فرستد و به این ترتیب مفصل را معاینه یا درمان می‌کند.
استئوتومی استخوان‌ها
استئوتومی یک عمل جراحی اصلاحی در بیمارانی است که به صورت مادرزادی یا بر اثر ضربه، استخوان آن‌ها دفرمه شده یا تغییر شکل یافته. در این شرایط پزشک ارتوپد با انجام عمل جراحی استئوتومی تغییر شکل را برطرف کرده و به این ترتیب نه تنها زیبایی را به بیمار بازمی‌گرداند بلکه موجب تصحیح حرکات بیمار نیز می‌شود.
پیوند استخوان
اگر شکستگی استخوان به صورت شدید رخ داده باشد و بخشی از استخوان بیمار به طور کامل از بین رفته باشد، پزشک ارتوپد می‌تواند با استفاده از مواد مصنوعی یا استخوانی که از بخش دیگری از بدن گرفته جای خالی استخوان از بین رفته را پر کند و به این ترتیب توان حرکتی بیمار را تا حد زیادی به او بازگرداند.
ترمیم اعصاب و تاندون
همانطور که گفته شد اعصاب و برخی بافت‌های پیوندی مثل تاندون نیز شامل سیستم حرکتی بدن انسان می‌شوند. بنابراین هرگونه آسیب شدید در این بخش‌ها نیز با جراحی توسط جراح ارتوپد قابل درمان است.